ارزیابی آلودگی عناصر بالقوه سمی در رسوبات رودخانه زاینده رود - مجله سرگرمی

به گزارش خبرنگاران، پیدایش و تجمع مراکز شهری، صنعتی و کشاورزی در اطراف رودخانه ها باعث شده که دامنه تاثیر فعالیت های انسان به رودخانه و منابع آب های سطحی نیز کشیده گردد. در این گونه موارد به دلیل سهولت دسترسی، رودخانه ها به یکی از دریافت نماینده های اصلی فاضلاب های شهری، رواناب های خیابان ها، پساب های صنعتی و کشاورزی تبدیل شده اند. محققان در پژوهشی با عنوان ارزیابی آلودگی و پتانسیل تحرک عناصر بالقوه سمی در رسوبات رودخانه زاینده رود اجرا شده این موضوع را آنالیز نموده اند.

در این پژوهش که رسول حمصیان اتفاق، کارشناسی ارشد گرایش زمین شناسی زیست محیطی دانشگاه شهید باهنر کرمان، مهدی خراسانی پور، دانشیار گروه زمین شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان و شهباز رادفر استادیار گروه زمین شناسی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام داده اند، آمده است: هر چند رودخانه ها قادرند بخشی از آلاینده های ورودی را خودپالایی نمایند؛ اما در اثر تداوم این فرآیند فلزات بالقوه سمی در رسوبات بستر رودخانه تجمع می یابند.زاینده رود یکی از بزرگترین رودخانه های مرکزی ایران است که به تالاب گاوخونی منتهی می گردد. در این پژوهش شناسایی و تعیین روند تغییرات عناصر بالقوه سمی و تعیین شدت آلودگی بر مبنای مقادیر زمینه طبیعی منطقه در رسوبات زاینده رود در محدوده شهر اصفهان و هم چنین تعیین پتانسیل خطر و زیست دسترس پذیری بعضی از این عناصر در نمونه های آلوده با استفاده از روش استخراج گزینشی یک مرحله ای مدنظر قرار گرفته است.

در این پژوهش، به منظور دست یابی به الگوی تعیینی از روند انتقال عناصر، تعیین منابع آلاینده و همچنین تعیین کردن محل های نمونه برداری، ابتدا رودخانه زاینده رود به سه بخش شامل محدوده قبل از شهر، داخل شهر و بعد از شهر اصفهان تقسیم و بازدیدهای میدانی در چندین مرحله انجام شد.

مشاهدات میدانی حاکی از آن بود که منابع آلاینده مختلفی در طول رودخانه وجود دارند که پساب های صنعتی، کشاورزی و انسانی و همچنین رواناب های شهری را به داخل رودخانه تخلیه می نمایند. پس از بازدیدهای میدانی، نمونه های رسوب سطحی از میانه رودخانه (در زمانی که رودخانه به دلیل بسته شدن سد زاینده رود خشک بود) نمونه برداری شدند.

در هر ایستگاه، حدود دو کیلوگرم نمونه رسوب در کیسه های پلاستیکی ضخیم پلی اتیلنی برداشت شد. در تحقیق حاضر از تعداد 24 نمونه برداشت شده، دو نمونه به عنوان نمونه های زمینه برداشت شدند. در انتخاب نمونه زمینه سعی شد تا لایه سطحی به دلیل احتمال آلودگی های جوی کنار زده گردد و سپس از رسوبات نمونه برداری گردد.

نمونه های دارای رطوبت در هوای آزاد و دمای اتاق خشک شدند.تمام نمونه های رسوب با استفاده از الک های پلاستیکی و پارچه ای تا قطر کمتر از 80 میکرون الک شدند. برای تعیین غلظت کل عناصر نمونه های رسوب تا قطر کمتر از 200 مش(74 میکرون) در آزمایشگاه پودر شدند.

محققان در این پژوهش می گویند: ارزیابی غلظت کل عناصر در رسوبات رودخانه زاینده رود در محدوده شهر اصفهان براساس شاخص آلودگی نشان می دهد که عناصر نقره(Ag) ، مس(Cu) و روی (Zn) در نمونه های رسوب بعد از تصفیه خانه فاضلاب جنوب اصفهان دارای شاخص آلودگی بسیار بالایی هستند. این نتایج همچنین نشان می دهد که عناصر S، Pbو As نیز درجاتی از غنی شدگی با منشا انسانی را نشان می دهند. بیشترین غنی شدگی ها در پایین دست رودخانه زاینده رود و پس از عبور از شهر اصفهان ایجاد شده اند که علت آن می تواند به دلیل تخلیه رواناب های شهری آلوده و همچنین تخلیه پساب های نیمه تصفیه شده و تصفیه نشده تصفیه خانه جنوب اصفهان به داخل رودخانه زاینده رود باشد.

در این مطالعه آمده است: براساس نتایج حاصل از روش های تفکیک شیمیایی یک مرحله ای عناصر با منشا آلودگی انسانی درصد تحرک و زیست دسترس پذیری بالاتری را نسبت به عناصر با منشا طبیعی در رسوبات نشان می دهند. این موضوع به ویژه برای اکوسیستم پایین دست رودخانه زاینده رود و هم چنین مزارع کشاورزی که از آب زاینده رود در حوضه پایین دست برای کشاورزی استفاده می نمایند بسیار حائز اهمیت است.

بنا بر آن چه در این مقاله آمده است محاسبه شاخص تحرک و کد ارزیابی خطر در نمونه های استخراج گزینشی تک مرحله ای نشان می دهد که 50 درصد از جامعه آماری عناصرمس(Cu) وگوگرد(S) دارای فاکتور تحرک نسبی بیشتر از 30 درصد بوده و خطر بالایی دارند. همچنین 50 درصد از جامعه آماری عناصر سرب، منگنز و روی فاکتور تحرک بین نسبی بین 10 تا 30 درصد داشته و خطر متوسطی دارند. عناصر وانادیم(V) و نیکل(Ni) دارای خطر کم و عنصر آهن نیز براساس شاخص تحرک نسبی محاسبه شده بدون خطر ارزیابی می گردد.

این پژوهش در دومین شماره هفتاد و دومین دوره نشریه محیط زیست طبیعی منتشر شده است.

cruisero.ir: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها